Lüfer (Pomatomus saltatrix) Balığı ve Büyüme Parametreleri

Lüfer (Pomatomus saltatrix) Balığı ve Büyüme Parametreleri

Lüfer balığı ile ilgili bilinen ve bilinmeyenleri, tebliğdeki 18 cm yanlışının neden “yanlış bir karar” olduğunu belirlemek için bazı çalışmalar ve araştırmalar yürüttüm. Bilimsel bazı yayınları paylaşarak gereksiz tartışma ve yanlış bilgilerin önüne geçebileceğimizi düşünüyorum.

Pomatomidae ailesi olan lüfer dünya genelinde ortalama 60 cm uzunluk, 130 cm maksimum (TL) asimptotik uzunluk ve 12 yaşa kadar varabilecek Akdeniz kökenli bir türdür. Tüm denizlerimizde kıyıya yakın bölgelerde daha yoğun şekilde bulunan, yırtıcı ve etçil bir türdür. Avcılık ağırlıklı olarak “hiç yumurtlamamış” Defne yaprağı, Çinekop ve Sarıkanat boyutundaki bireyler üzerine yapılmaktadır.

Lüfer balığı ile ilgili dünya genelinde yapılmış bazı çalışmalar;

Lüfer balıklarında beslenmenin sıcaklık ile direkt ilişkisi olduğu ve su sıcaklığının 24°C’nin altındaki sıcaklıklarda beslenmenin düşük olduğunu bilinmektedir. (Buckel et al.(1995))

Lüferler gündüzleri kıyıda ve su yüzeyine yakın bölgelerde bulunurken; geceleri açıklarda ve su yüzeyinin altındaki bölgelerde yer almaktadırlar. (Buckel and Conover (1997))

İlk cinsi olgunluk yaşının (ilk üreme boyu için kritik eşik) 2 yaşı olduğu; bu bireylerin %61’inin olgun gonad oluşturduğu gruptaki en küçük boy grubu olan 25,4 cm (FL) (~27 cm TL) ise ilk üreme boyu için kritik eşik olarak kabul edilmiştir.  İlk olgunlaşma boyunun 33,4 cm (FL) (~37 cm TL) olduğu bu çalışmada bildirilmiştir. (Salerno et al (2001))

Dişi gonadlarının 3. safhasının yüzdesi alınarak %50 sıklığa karşılık gelen yaş grubu ilk cinsi olgunluk yaşı olarak belirlenmiştir. %50 sıklığa denk gelen boy değeri ise ilk cinsi olgunluğa ulaşma boyu olarak kabul edilmiştir (Waiwood and Buzeta,1989). (3. SAFHA: Yumurtalar; olgunlaşmada ve portakal renklidir. Gonad; oositler çıplak gözle görülebilir. 4. SAFHA: Yumurtalar; olgun, iri ve saydamdır. (Ceyhan, 2005))

Lüferlerin 12 yaşına kadar yaşayabildikleri ve 100 cm uzunluk (FL) ve 14 kg ağırlığa kadar erişebildikleri bilinmektedir. (Anonymous, 1993)

Lüfer balığı ile ilgili sularımızda yapılmış önemli çalışmalar;

Lüfer balığında yumurtlama; Kuzeybatı Akdeniz’de suyun en sıcak olduğu 25 °C sıcaklıktaki sularda Temmuz’dan Eylül’e kadar olan dönemde yumurtlama olmaktadır. (Sabates and Martin 1993)

Karadeniz’de Haziran ayından Eylül ayının ortalarına kadar 20-26°C sularda, özellikle Temmuz’un ikinci yarısından, Eylül’ün yarısına kadar olan zaman süreci içerisinde, Ukrayna ve Bulgaristan kıyılarında yumurtlama olmaktadır. (Gordina and Klimova, 1996)

İlk cinsi olgunluk yaşları, olgunlaşmakta olan (Safha 3) bireylerin olgun olmayan yumurtalara (Safha 1 ve Safha 2) oranından tespit edilmiştir. (3. SAFHA: Yumurtalar; olgunlaşmada ve portakal renklidir. Gonad; oositler çıplak gözle görülebilir. 4. SAFHA: Yumurtalar; olgun, iri ve saydamdır.)

Buna göre,
0 yaşındaki bütün bireyler immatur (gelişimini tamamlamamış gonadlı),
1 yaşındaki bireylerin yaklaşık %87’si immatur (gelişimini tamamlamamış gonadlı),
2 yaşındaki bireylerin %61 ’inin yarı olgun gonad oluşturduğu bulunmuştur. Bu gruptaki en küçük boy grubu olan 25,4 cm (FL) (~27cm TL), bu türün ilk cinsi olgunluk boyu olarak kritik eşik olarak kabul edilebilir. (Ceyhan, 2005)

Bu çalışma, lüfer balıklarının sadece Marmara Denizi’nde ürediği ve beslenmek amacı ile Karadeniz’e geçtiği tezinin çürütülmesi açısından önem arz etmektedir. Ayrıca Ağustos ayı içerisinde lüfer balığının Türkiye denizlerinde yer almamasını açıklamakta ve bu araştırmadaki bulgular ile örtüşmektedir. (Ceyhan, 2005)

Marmara denizinde yapılan bir çalışmada 0-1 yaşlarındaki 10-20 cm (12-20 adet/kg.) Çinekop boyutundaki bireylerin (Ninni, 1923; Türgan, 1959), (0, en fazla 1 Yaş - Akşıray (1987)) boyutları toplam Lüfer nüfusunun % 97’ sini oluşturmaktadır. (Ceyhan & Akyol, 2006)

(Marmara denizinde) Yaşlara göre oransal dağılımları incelendiğinde popülasyonun en büyük grubunun %97 ile 0 ve 1 yaş grubu bireylerden oluştuğu gözlenmektedir. (732 Numune bireyden 323 adedi 0 Yaş, 388 adedi 1 Yaş) (Ceyhan & Akyol, 2006)

Lüfer balığına ait kondisyon faktörü değerleri incelendiğinde en iyi beslenmenin Kasım ayı içerisinde gerçekleştiği, en az beslenmeyi de Ocak ayı içerisinde gerçekleştirdikleri görülmektedir. (Alpbaz ve Kınacıgil (1988))

Türkiye sularında, Lüfer balıklarının özellikle kış devresini geçirmek üzere Eylül ayından sonra Karadeniz’den Marmara ve Ege’ye doğru göçtükleri (Katavaşya) dönemde, ayrıca beslenmek amacı ile bahar döneminde Marmara Denizi’nden Karadeniz’e doğru olan (Anavaşya) devrede, sahillerde çeşitli av araçlarıyla yoğun olarak avlanabilirler. ((Türgan, 1959; Akşıray, 1987))

Lüfer balıklarının bulunduğu bölgedeki en yoğun balık popülasyonunu kendisine av olarak seçtiğini bildirmektedirler. Buna bağlı olarak kullanılan yem cinslerinde değişiklik olabilmektedir. (Ceyhan, 2005)

Türgan (1959), 1955 ve 1957 yılları arasında lüfer balığının biyolojisi üzerine yürüttüğü çalışmasında, balığın sistematik karakteri, yaş, boy-ağırlık, büyüme, beslenme, yumurtlama ve markalama ile göç yollarının tespiti ve avcılığına ilişkin verilere yer vermiştir. Araştırıcı en fazla 6 yaşına kadar ulaşmış bireylerden elde ettiği biyolojik verilerin yanı sıra iki yıllık zaman içerisinde markalama çalışması sonucunda göç yollarını bildirmektedir. Bu çalışma Türkiye Denizleri içerisinde lüfer balığı üzerine yapılmış en kapsamlı çalışma olma özelliğini de taşımaktadır.

Lüfer balıkları geçmişten günümüze büyüklüklerine bağlı olarak ayrı ayrı isimlendirilmiştir (Ninni, 1923; Türgan, 1959)

8-10 cm (TL) (20-40 adet/kg.) Defne Yaprağı (Ninni, 1923; Türgan, 1959), (0 Yaş - Akşıray (1987))
10-20 cm (TL) (12-20 adet/kg.) Çinekop (Ninni, 1923; Türgan, 1959), (0, en fazla 1 Yaş - Akşıray (1987))
20-25 cm (TL) (8-10 adet/kg.) Sarıkanat (Ninni, 1923; Türgan, 1959), (1, en fazla 2 Yaş - Akşıray (1987))
25-35 cm (TL) (4 adet/kg.) Lüfer (Ninni, 1923; Türgan, 1959), (2, en fazla 3 Yaş - Akşıray (1987)) (İLK ÜREME (27 TL) ve İLK OLGUNLAŞMA (37 TL) BOYLARI (Salerno et al (2001))
35-40 cm (TL) (1 adet/kg.) Kofana (Ninni, 1923; Türgan, 1959), (3 Yaş - Akşıray (1987))

Lüfer balıklarının 1 yaşını tamamlamış (I - I+) olanların 10-22 cm, 2 yaş ve üzerinin (II - II+) 22-35 cm, 3 yaş ve üzerinin de (III - III+) 35-45 cm e kadar olabileceği bildirilmiştir. (Akşıray (1987))

Minimum ve maksimum boy ve toplam ağırlık ortalama değerleri sırasıyla;
0 yaş grubu için 14,4 cm - 38,2 gr.
I yaş grubu için 19,4 cm - 93,8 gr.
II yaş grubu için 27,5 cm - 237 gr
III yaş grubu için ise 34,2 cm - 431,9 gr. olarak bulunmuştur. (Ceyhan, 2005)

Özetle; Lüfer balığı için tebliğde verilmiş 18 cm. taban av boyu limiti oldukça düşük ve “hiç ürememiş” av boyutu olarak düşünülmelidir. Tebliğ sadece ticari avcılığı desteklemek maksadıyla 18 cm boyutunu getirmiş ve bu taban limit türün sularımızdaki üremesini göz ardı etmek ile paralel bir yaklaşımdır.

(Marmara denizindeki Lüfer nüfusunun ortalama % 97’ si hiç üreme yapmamış 1-2 yaş bireylerden (12-28 cm arası) oluşmaktadır. (Ceyhan & Akyol, 2006)) Hâlbuki yukarıda paylaştığım gibi 25,4 cm (FL) (~27 cm TL) ilk üreme boyu için kritik eşik olarak kabul edilmiştir.  İlk olgunlaşma boyunun 33,4 cm (FL) (~37 cm TL) olduğu bu çalışmada bildirilmiştir. (Salerno et al (2001))

Notlar;
(TL)= Toplam uzunluk kısaltmasıdır (Total length), akademik yayınlarda genellikle (FL) yani çatal boy (Fork length) ölçü alınmaktadır. Bunun sebebi kuyruk yüzgeci uç kısımlarının dış etkenlere maruz kalarak hasar görmüş olabileceği (bu durumun toplam uzunluk ölçümünde hatalara sebebiyet verebileceği) ve çatal uzunluğunun (FL) bu tip hasarlardan minimum şekilde etkilenebileceği göz önüne alınarak ölçüt olarak kabul edilmektedir. Bu paylaşımda Lüfer (Pomatomus saltatrix) türü için FL>TL çevrimi FLx1,10>TL formülüyle hesaplanmıştır.

http://turkiyedenizbaliklarivedenizbilimleri.blogspot.com.tr/search?q=Lüfer

Tür Kartı bkz.

https://onedrive.live.com/?authkey=%21ABGA8h2T2KU48lM&cid=C2CC1512A7EB7809&id=C2CC1512A7EB7809%212459&parId=C2CC1512A7EB7809%211508&o=OneUp

Bilgilerinize,