Merhabalar,
Ülkemiz deniz balıkları ile ilgili olarak başvuru niteliğinde olabileceğini düşündüğüm bu araştırmada siz takipçi ve/veya araştırmacılara en doğru verileri sunmak adına 2008 yılından beri süregelen incelemelerimin ne denli titizlik içerdiğini detaylı incelemeler yaptıkça fark edeceğinizi umuyorum. Yapmış olduğum araştırmaların en doğru ve en verimli şeklini elde etmek adına, edinmiş olduğum bazı ilkeleri ve faydalandığım kaynakların referanslarını aşağıda belirtmek gerekliliği duyuyorum.
- Araştırmalarıma konu olan ilk önemli referans kitaplığımdaki akademik kitaplar, internette takip edilebilen akademik yayınlardır.
- FAO (Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü) yayınları ve FishBase veritabanı tür ayrımında ve literatürel verilerde ana kaynakça olarak kullanılmıştır.
- Bazı tablolarda "genel aile morfolojisi" kısmı bulunabilir, bu kısımda kullanılan çizimler "Fishes of the World, 4th Edition Joseph S. Nelson" un kitabından alınmıştır.
- Araştırmalarıma konu olan "dijital referanslar" blog sayfalarının altındaki "Teşekkürler" kısmında listelenmiştir. Ayrıca bloğumuzun Dış Bağlantılar kısmında da kaynakçaları görebilirsiniz.
Şu önemli hususu da belirtmek istiyorum ki "Bilim bardağın boş tarafından bakmak, dolu tarafından ilham almaktır.." tezine istinaden, araştırmacı olarak bloğumuzda yayınladığım tüm bilimsel çalışmaların bardağın boş tarafından bakılması felsefesi ile olumlu/olumsuz eleştiri veyahut geri bildirime açık olduğunu belirtmek isterim. "Olumsuz eleştiri veyahut geri bildirim yapmadan önce mutlaka bilimsel kaynaklardan titiz araştırmalarda bulununuz ve çeşitli referanslar edininiz." Çünkü bu gruptaki paylaşımlar çok titiz bilimsel makale, araştırma ve yine bilimsel çalışmaları olan çeşitli üniversite, veritabanı ve kaynaklardan derlenmiştir.
Bu sayfada sizlerle paylaşılan çalışmaların hiç birinde "alıntı yapı veya yazı" bulunmamaktadır ve faydalanılan kaynaklara Dış Bağlantılar kısmından ulaşılabileceğini ve olumsuz geri bildirim öncesi ilgili kaynakları araştırmanızın yerinde olacağını yine belirtmek isterim.
Balıkların yumurtlama dönemleri ve yumurtlama miktarları coğrafik bölgeye göre farklılıklar göstermektedir. Mesela bir tür Marmara' da mart ayında yumurtluyorsa, Ege' de ve Akdeniz' de bu dönem değişebilir, bunu etkileyen unsurlar mevsimsel faktörler, hidrografik değişimler, ters akıntılar, suların biyo canlılığındaki değişimler, su ısısı olarak kabaca düşünülebilir.
Ayrıca bu farklılıklar küçük mesafeli bölgelerde bile olabilir, mesela İstanbul' da yumurtalı yakalanan bir grup tür Kocaeli' de yumurtasız (bu yumurtasız dişi türün muhtemelen daha erken yumurtasını bıraktığı) veya az yumurtalı (bireylerin yumurtlama dönemine daha geç girmiş olabileceğini yada daha düşük yumurta sayısına sahip olabilecek bir biyocoğrafyada beslendiği) tespit edilebilir. Dolayısıyla bu tezin (dönemsel değişikliklerin) haklılığını bu gibi etmenler kanıtlar niteliktedir. Bu konularda yapılmış bilimsel makaleler bulunmaktadır. İşte bu sebeplerle "yumurta sayısı" veya "yumurtlama dönemi" konuları benim çalışmalarımda (bölgesel olabilecek farklılıklar nedeniyle verilere güvenirliği kaybettirmemesi açısından) işlenmemiştir.
Bu sayfada sizlerle paylaşılan çalışmaların hiç birinde "alıntı yapı veya yazı" bulunmamaktadır ve faydalanılan kaynaklara Dış Bağlantılar kısmından ulaşılabileceğini ve olumsuz geri bildirim öncesi ilgili kaynakları araştırmanızın yerinde olacağını yine belirtmek isterim.
Çalışmalarımızda balıkların yumurtlama dönemleri, yumurtlama periyotları ve ortalama olarak yumurta sayıları neden paylaşılmadı ve paylaşılmıyor?
Balıkların yumurtlama dönemleri ve yumurtlama miktarları coğrafik bölgeye göre farklılıklar göstermektedir. Mesela bir tür Marmara' da mart ayında yumurtluyorsa, Ege' de ve Akdeniz' de bu dönem değişebilir, bunu etkileyen unsurlar mevsimsel faktörler, hidrografik değişimler, ters akıntılar, suların biyo canlılığındaki değişimler, su ısısı olarak kabaca düşünülebilir.
Ayrıca bu farklılıklar küçük mesafeli bölgelerde bile olabilir, mesela İstanbul' da yumurtalı yakalanan bir grup tür Kocaeli' de yumurtasız (bu yumurtasız dişi türün muhtemelen daha erken yumurtasını bıraktığı) veya az yumurtalı (bireylerin yumurtlama dönemine daha geç girmiş olabileceğini yada daha düşük yumurta sayısına sahip olabilecek bir biyocoğrafyada beslendiği) tespit edilebilir. Dolayısıyla bu tezin (dönemsel değişikliklerin) haklılığını bu gibi etmenler kanıtlar niteliktedir. Bu konularda yapılmış bilimsel makaleler bulunmaktadır. İşte bu sebeplerle "yumurta sayısı" veya "yumurtlama dönemi" konuları benim çalışmalarımda (bölgesel olabilecek farklılıklar nedeniyle verilere güvenirliği kaybettirmemesi açısından) işlenmemiştir.
Gerek değerli hocalarımızın sahip olduğu bilgi ve veriler, gerekse arşivimdeki nice görsel, yazılı ve dijital kaynaktan gerekli saptamaları yaparak, belki de ülkemiz denizleri fuanasına yeni tür veya türler kazandırmak üzere birçok akademisyen ile de bilgilerimizi paylaşabiliriz ki, bu bilim ve araştırma adına kazanabileceğimiz en büyük yatırım olacaktır.
Türkiye' deki deniz balıklarının gerek isimlendirilmesi, gerekse akademik yayınların konsolide edilerek güncel listelerin hazırlanması gibi önemli sorumluluklarıyla "Tübitak" çalışmalarının ana referanslardan biri olması sebebiyle konulara ilk olarak birkaç Tübitak paylaşımı ile başlamayı uygun gördüm.
Türkiye' deki deniz balıklarının gerek isimlendirilmesi, gerekse akademik yayınların konsolide edilerek güncel listelerin hazırlanması gibi önemli sorumluluklarıyla "Tübitak" çalışmalarının ana referanslardan biri olması sebebiyle konulara ilk olarak birkaç Tübitak paylaşımı ile başlamayı uygun gördüm.
Tübitak "Türkiye Kemikli Balıklar Listesi"
Balıklar ile ilgili olarak takson sınıflandırması ve ülkemiz sularındaki türlerin "Tübitak" listesini aşağıdaki linkte bulabilirsiniz. Bazı türlerin literatür isimleri güncelliğini yitirmiştir, ayrıca sularımızda tespit edildiği bilimsel makalelerce sabit olan bazı türler (bu listenin güncelliğini yitirmesi nedeniyle) bu listede bulunmamaktadır, bu konuyu dikkate almayı unutmayınız.!
"Tübitak" Listesinin hazırlanmasında sonsuz emeği geçen, ülkemizde ve dünyada akademik çalışmalarıyla ileri derecede söz sahibi olan, IUCN, FishBase de dahil olmak üzere Türkiye ve dünya çapında ses getirmiş sayısız çalışması bulunan değerli ve öncü bilim adamımız Prof. Dr. Murat BİLECENOĞLU' nun, "Tübitak internet sitesindeki listenin güncel olmaması" ile ilgili olarak hiçbir alakası olmadığını, kendisinin güncel çalışmaları sıklıkla güncellediğini ve kendisi bu çalışmayı yürüten değerli bilim adamlarımızın başında olmasına karşın, "web ortamında" verilerin güncellenmemesinin sebebini sadece "sitedeki altyapı eksikliği" olarak düşünüyorum. Nihayetinde FishBase ortamındaki verilerde de kendisinin sonsuz katkıları bulunmaktadır, bu değerli hocamızı da siz değerli balıkçı ve denizcilere iki satır da olsa anarak tanıtmak istedim.
Konuyla ilgili olarak kurum veya kişilere bir ayıbım olduysa affola, sadece bu satırları okuyan kişilerde kafalarda oluşabilecek tutarsızlık veya bazı soru işaretlerini gidermeyi amaçladım.
"Tübitak Kemikli Balıklar Listesi" (Güncel değildir.)
"Tübitak" Listesinin hazırlanmasında sonsuz emeği geçen, ülkemizde ve dünyada akademik çalışmalarıyla ileri derecede söz sahibi olan, IUCN, FishBase de dahil olmak üzere Türkiye ve dünya çapında ses getirmiş sayısız çalışması bulunan değerli ve öncü bilim adamımız Prof. Dr. Murat BİLECENOĞLU' nun, "Tübitak internet sitesindeki listenin güncel olmaması" ile ilgili olarak hiçbir alakası olmadığını, kendisinin güncel çalışmaları sıklıkla güncellediğini ve kendisi bu çalışmayı yürüten değerli bilim adamlarımızın başında olmasına karşın, "web ortamında" verilerin güncellenmemesinin sebebini sadece "sitedeki altyapı eksikliği" olarak düşünüyorum. Nihayetinde FishBase ortamındaki verilerde de kendisinin sonsuz katkıları bulunmaktadır, bu değerli hocamızı da siz değerli balıkçı ve denizcilere iki satır da olsa anarak tanıtmak istedim.
Konuyla ilgili olarak kurum veya kişilere bir ayıbım olduysa affola, sadece bu satırları okuyan kişilerde kafalarda oluşabilecek tutarsızlık veya bazı soru işaretlerini gidermeyi amaçladım.
Tübitak' ın 12.01.2015 tarihindeki yayınına göre oluşturmuş olduğum Türkiye' deki balıkların listesi aşağıda paylaşılmıştır. Dilerseniz dosyanın sağ alt menüsünden kopyasını indirebilirsiniz.
Yapılan akademik çalışma ve yayınların, blog verilerimizdeki güncellemeler ile etkileşimi;
Yukarıdaki "Tübitak" listesi dışında, uzun seneler çeşitli araştırmalar yaptığım ülkemiz denizlerindeki türler ile ilgili olarak; 15 Ocak 2015 İtibariyle ülkemiz denizlerinde kayda geçtiği belirtilen (bir kısmının bulunurluluğuna şüphe ile yaklaşılan türler dahil) 548 tür" ve eklemiş olduğum diğer 7 türün de konsolide edilmesiyle "toplamda 555" tür ile ilgili olarak türlerin literatür ismine ilaveten, toplamda 56 farklı veriyi her tür için bir araya getiren bir çalışmayı "Türkiye Deniz Balıkları" geçmiş dönemde paylaşmıştım. Akabinde Ekim 2015 itibariyle " toplamda 594 tür" ile ilgili olarak çalışmalarımı paylaşmıştım.
Ocak 2015 tarihli "555 Tür" içeren çalışmalarımın ana referansı özellikle 2002 senesinde yayınlanmış olan "Checklist of the marine fishes of Turkey" ve FishBase 15 Ocak 2015 verilerini esas alıyordu. 2002 Yılında yayınlanan bu çalışma değerli hocalarımız "Murat BİLECENOĞLU, Ertan TAŞKAVAK ve Murat KAYA" imzası taşıyordu. Bloğumuzu ilk açtığım ayda 2014 yılındaki yayınları bloğa yansıtmamın zaman alması nedeniyle 2002 senesinde yayınlanmış olan "Checklist of the marine fishes of Turkey" ve FishBase 15 Ocak 2015 verilerini esas almak durumunda kalmıştım.
Fishbase veri tabanında; 15 Ocak 2015 İtibariyle ülkemiz denizlerinde kayda geçtiği belirtilen 548 tür bulunmaktaydı. Ayrıca bu türler dışında literatürel eksiklik bulunduğunu düşündüğüm 7 tür daha bulunmaktaydı. Nihayetinde "Türkiye deniz balıkları fuanası" ile ilgili olarak yapmış olduğum önceki araştırmalarda 555 tür kaydı olduğunu düşünmekteydim.
Ekim 2015 tarihli "594 Tür" içeren çalışmalarım için Prof. Dr. Murat BİLECENOĞLU' nun önderliğinde yürütülen "Türkiye Deniz Balıkları Güncel Listesi" ile ilgili olarak son çalışma, rapor şeklinde son haliyle 27.05.2014 tarihinde ilgili mercilere sunulmuş, 13.08.2014 tarihinde kabul görmüş, ilk olarak çevrim içi yayım tarihi 10.11.2014 tarihinde gerçekleşmiş ve akabinde 28.11.2014 tarihinde "An updated checklist of the marine fishes of Turkey" ismiyle yayınlanmıştır.
Bu son çalışma yayınlandığı tarihte 512 tür içerse de, daha sonda türlerden iki tanesinin "Tripterygion melanurus" ve "Tripterygion minor" aynı tür olarak kabul görmesiyle "Tripterygion melanurum" beraber son çalışma 511 tür üzerinden değerlendirilebilir. Bu son listeye akademik yayın şeklinde buradan ulaşabilirsiniz.
Bu 594 türün tabii ki hepsi sularımızda bulunmuyordu, bazıları ile ilgili olarak; kuşkulu kayıt, soyu tükenen türler, hatalı tanımlamalar, hatalı kayıtlar "Fishbase (ve dolayısıyla program ortakları, destekçi üniversiteler ve bazı akademisyenler) tarafından tespit edilmiş ve tanımlanmıştır, bazı güncellemeler hala FishBase üzerinde yapılmamıştır. Diğer yazılı kaynaklardan tespit etmiş olduğum, geçmiş dönemde literatüre giren fakat tekrar çıkartılan, bilimsel ismi (scientific name) güncellenen, ayrıca literatüre girmesi gereken (Spicara flexuosa vb.) türler de eklendiğinde toplamda 594 türlük bir tablo güncellemesi hazırlanmıştı.
Eklenen 39 tür ile ilgili görsel bir çalışmayı paylaşılmıştı, ki bu 39 tür konsolide tablolarda da bulunmaktaydı. Bu türler arasında "Pisodonophis semicinctus, Stolephorus insularis, Decapterus russelli, Trachurus indicus, Heniochus intermedius, Parupeneus forsskali, Pterois miles ve Cyclichthys spilostylus türleri dikkat çekici türlerdi.
Tübitak tarafından yapılan araştırma, inceleme ve yayınların dışında, akademisyen kimliği ve değerli çalışmalarıyla; Murat BİLECENOĞLU, Ertan TAŞKAVAK, Savaş MATER, Murat KAYA, Bülent CİHANGİR, Erdoğan ÇİÇEK, Sinan MAVRUK, Nuri BAŞUSTA, Ünal ERDEM, Baki YOKEŞ, Akın Türker İLKYAZ, Yakup ERDEM ve Cemil TURAN hocalarımızın geçmiş dönemdeki çok değerli araştırmaları ve ismini daha anmamış olduğum birçok araştırmacı akademisyenin çalışmaları iki ana çalışmamın referans ayaklarından birkaçını oluşturuyordu.
Türkiye' nin Deniz Balıkları, Ağustos 2016
Ekim 2015 tarihli "594 Tür" içeren çalışmalarımda, bir önceki Ocak 2015 tarihli "555 Tür" içeren çalışmalarıma ilaveten, son yıllarda yapılan akademik yayınlar çerçevesinde sularımızda tespit edilen +39 yeni tür eklendiğini yukarıda belirtmiştim.
Bu türler "Apterichtus caecus, Atherinomorus lacunosus, Bathophilus nigerrimus, Benthocometes robustus, Champsodon capensis, Champsodon vorax, Chirocentrus dorab, Cubiceps gracilis, Cyclichthys spilostylus, Decapterus russelli, Dysomma brevirostre, Facciolella oxyrhyncha, Glossanodon leioglossus, Gobius couchi, Gobius kolombatovici, Gobius roulei, Gonostoma denudatum, Heniochus intermedius, Hippocampus fuscus, Jaydia smithi, Lappanella fasciata, Lepidion lepidion, Millerigobius macrocephalus, Notoscopelus kroyeri, Opeatogenys gracilis, Oxyurichthys petersii, Parablennius thysanius, Parupeneus forsskali, Pisodonophis semicinctus, Pterois miles, Rachycentron canadum, Remora osteochir, Scarus ghobban, Solea aegyptiaca, Sphyraena pinguis, Stolephorus insularis, Synchiropus sechellensis, Syngnathus rostellatus, Trachurus indicus" türleri idi.
2016 Yılı içerisinde sularımızda "Plotosus lineatus, Pomacanthus maculosus" bilimsel isminde iki yeni tür daha tespit edildi, FishBase referansıyla "Pteromylaeus bovinus" tür ismi sinonim olarak güncellenerek "Aetomylaeus bovinus" ismiyle ilgi taksondaki yerini güncelledi ve bunlar yeni çalışmalarımıza yansıtıldı. Sularımızdaki türlerin avlanmasını, korunmasını ve av denetimini sağlayan, dört yılda bir güncellenen (01.09.2016 itibariyle resmen yürürlüğe girecek) yeni tebliğler "Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı" tarafından yayınlandı. Bu yeniliklere binaen blog verilerimizde güncellemelere gidilmiştir. Birçok tabloda artık çok daha detaylı verilere de ulaşabileceksiniz.
Yeni tebliğler ile ilgili birkaç yorumda bulunmak istiyorum.
Su ürünleri avcılığının düzenlenmesi hakkında yayınlanan son tebliğlere bloğumuzun "Tebliğler/Tüzükler" sayfasından ulaşabilirsiniz. Son tebliğler bilindiği üzere 01.09.2016 ve 31.08.2020 tarihleri arasındaki dört sene boyunca yürürlükte kalacaktır.
Bu tebliğlerde gerek bazı eksiklik ve hatalar bulunması, gerek Lüfer "Pomatomus saltatrix" türünün bir önceki tebliğde 20 cm. olan avlanabilir minimum boy limitinin, bu son tebliğde 18 cm. ye düşürülmesi bizi genel olarak üzmüştür. Son tebliğde "tebliğ hükmünü yok sayacak" veyahut "kavram karmaşasına yol açabilecek" dolayısıyla bir kısım çevrelerce "menfi olarak kullanılabilecek" durumlar fark ettim ve tespitlerim konusunda İlgi makama mail yoluyla detaylı bir çalışma gönderdim. Fakat "kavram karmaşasına yol açabilecek" dolayısıyla bir kısım çevrelerce "menfi olarak kullanılabilecek" durumlar" olabileceğinden dolayı ilgi Bakanlığa göndermiş olduğum (23.08.2016 tarihli) e-postayı (maili) burada paylaşmayacağım.
Sularımızdaki önemli türlerin korunması adına son tebliğde sevindirici gelişmeler de olmuştur. Misal sularımızdaki Orfoz türlerinden "Epinephelus marginatus", değerli bir Lagos türümüz "Epinephelus aeneus" ve kıyı bölgelerinde kontrolsüz avcılıkla yıpranan Mahmuzlu camgöz "Squalus acanthias" türlerimiz "avlanması tamamen yasak türler" kapsamına alınmıştır. Denizlerimizde amatör (sportif amaçlı) avlanabilecek bazı türlere de "zaman yasağı" uygulanması, bazı türlerin adet ve boy limitlerinin artırılması, bazı türlerin tebliğe eklenmesi (Eşkina "Sciaena umbra", 3 adet, minimum 25 cm.), Mavi yüzgeçli orkinos "Thunnus thynnus" türü avcılığına ülke genelinde kota uygulanarak, "Orkinos Yakalama Dökümanı (BCD)" düzenlettirilmesi zorunluğu getirilmesi sevindirici önemli gelişmeler olarak karşımıza çıkmaktadır.
Ağustos 2016 tarihli "596 Tür" içeren son çalışmalarımda birçok yenilik olmuştur.
* Tablo 1 - Özellikle yeni tebliğlerin yayınlanması (4/1 NUMARALI TİCARİ AMAÇLI SU ÜRÜNLERİ AVCILIĞININ DÜZENLENMESİ HAKKINDA TEBLİĞ (TEBLİĞ NO: 2016/35) ve 4/2 NUMARALI AMATÖR AMAÇLI SU ÜRÜNLERİ AVCILIĞININ DÜZENLENMESİ HAKKINDA TEBLİĞ (TEBLİĞ NO: 2016/36)) sonrası tür tablolarının (avcılık unsuru içeren) tümünde güncelleme zorunluluğu doğduğundan "Tür Kartları" çalışmaları yapılmış ve blog içeriğine eklenmiştir. Bu tablo e-kitap/PDF formatındadır.
* Tablo 2 - Önceki "Türkiye Deniz Balıkları Sınıflandırma ve Tür Tanımlama Rehberi" çalışmalarımın yeni versiyonunda "Türün dağılımı, yaşam alanı, boyutları ve/veya tehlikesi ile ilgili kayda geçmiş literatürel bilgiler" kısmı tür ile ilgili pratik ama önemli bilgilere ulaşmamızı sağlamaktadır. Yine bu çalışmalarıma (e-kitap - kapak niteliğindeki) "ÖN SÖZ" sayfasında bazı kaynaklar, referanslar ve açıklamalarda bulunarak, takipçi ve kullanıcıların aklındaki bazı soru işaretlerini ortadan kaldırmayı düşündüm. Bu çalışmaların her biri 2.896 farklı çizim ve fotoğraf içermektedir, detaylı açıklamalar 44 sayfalık iş bu çalışmaların son sayfalarında yer almaktadır. Tablo 2/1 ve Tablo 2/2 olmak üzere iki farklı çalışma paylaşılmıştır. Bu iki tablo e-kitap/PDF formatındadır.
-Tablo 2/1 "Takson (Sınıf-Takım-Aile) Sıralı (e-kitap/PDF)" Bu çalışmada türünü çıkaramadığınız ve/veya bilimsel ismini bildiğiniz veya öngördüğünüz türü "Genel Aile Morfolojisi" çizimini de dikkate alarak tablodan kolaylıkla bulabilir, türü bulamadığınız takdirde de hangi aile mensubu olabileceğini* kolaylıkla kestirebilirsiniz. (*Sularımızda daha önce kayda geçmemiş bir aile mensubu bu çalışmada olmayabilir.) Bu ikinci çalışma aynı aile bireylerinin (ardı ardına sıralanması sayesinde) küçük morfolojik farklılıklarının ortaya çıkmasında oldukça verimli olacaktır.
-Tablo 2/2 "Bilimsel İsim Sıralı (e-kitap/PDF)" Bu çalışmada bilimsel ismini bildiğiniz veya öngördüğünüz türü tablodan (alfabetik bilimsel isim sırası sayesinde) kolaylıkla bulabilirsiniz.
* Tablo 3 - Sularımızda literatüre geçmiş 596 tür ile ilgili literatürel verileri ve bazı tabloları "Türkiye Deniz Balıkları Literatür Bilgileri (Soner ALPAY) V.3" çalışmasında bulabilirsiniz. Bu tablo e-tablo/XLSX formatındadır.
* Tablo 4 - Sularımızdaliteratüre geçmiş 596 tür ile ilgili bazı literatürel verileri görebileceğiniz "FishBase Kartları" bu çalışmada bulunmaktadır. Bu tablo e-tablo/XLSX formatındadır.
* Makaleler - Türler hakkında literatürel verilere daha kolay ulaşılması adına "Türlerimiz Hakkında Bilgiler" blog içeriğine eklenmiştir. Bu takipçilerin blog içerisinde bilgi araması ve bulmasını oldukça kolaylaştıracak yeni bir uygulamadır. "Blogda aramak istediğiniz nedir?" Arama kutusuna herhangi bir veri veya tür ismini girdiğinizde, tür ile ilgili birçok veriye artık rahatlıkla ulaşabileceksiniz.)
Tablo 1
Türkiye Deniz Balıkları Tür Kartları (e-kitap/PDF)
(Son güncelleme 19.08.2016)
Tablo 2/1
Türkiye Deniz Balıkları Sınıflandırma ve Tür Tanımlama Rehberi - Takson (Sınıf-Takım-Aile) Sıralı (e-kitap/PDF)
Türkiye Deniz Balıkları Sınıflandırma ve Tür Tanımlama Rehberi - Takson (Sınıf-Takım-Aile) Sıralı (e-kitap/PDF)
(Son güncelleme 19.08.2016)
Tablo 2/2
Türkiye Deniz Balıkları Sınıflandırma ve Tür Tanımlama Rehberi - Bilimsel İsim Sıralı (e-kitap/PDF)
(Son güncelleme 19.08.2016)
Tablo 3
Tablo 3
Türkiye Deniz Balıkları Literatür Bilgileri V.3
(Son güncelleme 19.08.2016)
Tablo 4
(Son güncelleme 19.08.2016)
Saygılarımla,
Soner ALPAY
