Ülkemiz deniz balıkları ile ilgili olarak başvuru niteliğinde olabileceğini düşündüğüm bu araştırmada siz takipçi ve/veya araştırmacılara en doğru verileri sunmak adına 2008 yılından beri süregelen incelemelerimin ne denli titizlik içerdiğini detaylı incelemeler yaptıkça fark edeceğinizi umuyorum.
Yapmış olduğum araştırmaların en doğru ve en verimli şeklini elde etmek adına, edinmiş olduğum bazı ilkeleri ve faydalandığım kaynakların referanslarını aşağıda belirtmek gerekliliği duyuyorum.
- Araştırmalarıma konu olan ilk önemli referans kitaplığımdaki akademik kitaplar, internette takip edilebilen akademik yayınlardır.
- FAO (Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü) yayınları ve FishBase veritabanı tür ayrımında ve literatürel verilerde ana kaynakça olarak kullanılmıştır.
- Bazı tablolarda "genel aile morfolojisi" kısmı bulunabilir, bu kısımda kullanılan çizimler "Fishes of the World, 4th Edition Joseph S. Nelson" un kitabından alınmıştır.
- Araştırmalarıma konu olan "dijital referanslar" blog sayfalarının altındaki "Teşekkürler" kısmında listelenmiştir. Ayrıca bloğumuzun Dış Bağlantılar kısmında da kaynakçaları görebilirsiniz.
Ayrıca şu önemli hususu da belirtmek istiyorum ki "Bilim bardağın boş tarafından bakmak, dolu tarafından ilham almaktır.." tezine istinaden, araştırmacı olarak bloğumuzda yayınladığım tüm bilimsel çalışmaların bardağın boş tarafından bakılması felsefesi ile olumlu/olumsuz eleştiri veyahut geri bildirime açık olduğunu belirtmek isterim.
Bu konudaki en önemli noktayı ise yine şu şekilde belirtmek istiyorum ki, olumsuz eleştiri veyahut geri bildirim yapmadan önce mutlaka bilimsel kaynaklardan titiz araştırmalarda bulununuz ve çeşitli referanslar edininiz. Çünkü bu gruptaki paylaşımlar çok titiz bilimsel makale, araştırma ve yine bilimsel çalışmaları olan çeşitli üniversite, veritabanı ve kaynaklardan derlenmiştir.
Bu sayfada sizlerle paylaşılan çalışmaların hiç birinde "alıntı yapı veya yazı" bulunmamaktadır.
Bloğumuzun bu detaylı sayfasında; Tübitak listesinin "güncel olmamasını" tenkit etmekten öte, yapmış olduğum "güncel" ve detaylı çalışmalara istinaden, "amatör veya profesyonel balıkçılara türler hakkında bilgi vermek, yine denizcileri de ülkemiz denizlerinde bulunması muhtemel türler ile ilgili konularda bilinçlendirmek" hususları benimsenmiştir.
Lakin "Tübitak" listesinin hazırlanmasında sonsuz emeği geçen, ülkemizde ve dünyada akademik çalışmalarıyla ileri derecede söz sahibi olan, IUCN, FishBase de dahil olmak üzere Türkiye ve dünya çapında ses getirmiş sayısız çalışması bulunan değerli ve öncü bilim adamımız Prof. Dr. Murat BİLECENOĞLU' nun, "Tübitak listesinin güncel olmaması" ile ilgili olarak hiçbir alakası olmadığını, kendisinin güncel çalışmaları sıklıkla güncellediğini ve kendisi bu çalışmayı yürüten değerli bilim adamlarımızın başında olmasına karşın, "web ortamında" verilerin güncellenmemesinin sebebini sadece "sitedeki altyapı eksikliği" olarak düşünüyorum.
Nihayetinde FishBase ortamındaki verilerde de kendisinin sonsuz katkıları bulunmaktadır, bu değerli hocamızı da siz değerli balıkçı ve denizcilere iki satır da olsa anarak tanıtmak istedim. Konuyla ilgili olarak kurum veya kişilere bir ayıbım olduysa affola, sadece bu satırları okuyan kişilerde kafalarda oluşabilecek tutarsızlık veya bazı soru işaretlerini gidermeyi amaçladım.
Bu sayfada sizlerle paylaşılan çalışmaların hiç birinde "alıntı yapı veya yazı" bulunmamaktadır.
Bloğumuzun bu detaylı sayfasında; Tübitak listesinin "güncel olmamasını" tenkit etmekten öte, yapmış olduğum "güncel" ve detaylı çalışmalara istinaden, "amatör veya profesyonel balıkçılara türler hakkında bilgi vermek, yine denizcileri de ülkemiz denizlerinde bulunması muhtemel türler ile ilgili konularda bilinçlendirmek" hususları benimsenmiştir.
Lakin "Tübitak" listesinin hazırlanmasında sonsuz emeği geçen, ülkemizde ve dünyada akademik çalışmalarıyla ileri derecede söz sahibi olan, IUCN, FishBase de dahil olmak üzere Türkiye ve dünya çapında ses getirmiş sayısız çalışması bulunan değerli ve öncü bilim adamımız Prof. Dr. Murat BİLECENOĞLU' nun, "Tübitak listesinin güncel olmaması" ile ilgili olarak hiçbir alakası olmadığını, kendisinin güncel çalışmaları sıklıkla güncellediğini ve kendisi bu çalışmayı yürüten değerli bilim adamlarımızın başında olmasına karşın, "web ortamında" verilerin güncellenmemesinin sebebini sadece "sitedeki altyapı eksikliği" olarak düşünüyorum.
Nihayetinde FishBase ortamındaki verilerde de kendisinin sonsuz katkıları bulunmaktadır, bu değerli hocamızı da siz değerli balıkçı ve denizcilere iki satır da olsa anarak tanıtmak istedim. Konuyla ilgili olarak kurum veya kişilere bir ayıbım olduysa affola, sadece bu satırları okuyan kişilerde kafalarda oluşabilecek tutarsızlık veya bazı soru işaretlerini gidermeyi amaçladım.
Bu sayfadaki çalışmalarda faydalanılan kaynakların Dış Bağlantılar kısmından bulunabileceğini ve olumsuz geri bildirim öncesi ilgili kaynakları araştırmanızın yerinde olacağını yine belirtmek isterim.
Son olarak ilgi ve alakanıza ilaveten, katılımcı olarak ta paylaşımlarınızı bekliyorum. Gerek değerli hocalarımızın sahip olduğu bilgi ve veriler, gerekse arşivimdeki nice görsel, yazılı ve dijital kaynaktan gerekli saptamaları yaparak, belki de ülkemiz denizleri fuanasına yeni tür veya türler kazandırmak üzere birçok akademisyen ile de bilgilerimizi paylaşabiliriz ki, bu bilim ve araştırma adına kazanabileceğimiz en büyük yatırım olacaktır.
Türkiye' nin Deniz Balıkları
Balıklar ile ilgili olarak takson sınıflandırması ve ülkemiz sularındaki türlerin "Tübitak" listesini aşağıdaki linkte bulabilirsiniz. Bazı türlerin literatür isimleri güncelliğini yitirmiştir, ayrıca sularımızda tespit edildiği bilimsel makalelerce sabit olan bazı türler (bu listenin güncelliğini yitirmesi nedeniyle) bu listede bulunmamaktadır. Bunu dikkate almayı unutmayınız.
Tübitak' ın 12.01.2015 tarihindeki yayınına göre oluşturmuş olduğum Türkiye' deki balıkların listesi aşağıda paylaşılmıştır. Dilerseniz dosyanın sağ alt menüsünden kopyasını indirebilirsiniz.
Yukarıdaki "Tübitak" listesi dışında, uzun seneler çeşitli araştırmalar yaptığım ülkemiz denizlerindeki türler ile ilgili olarak; 15 Ocak 2015 İtibariyle ülkemiz denizlerinde kayda geçtiği belirtilen (bir kısmının bulunurluluğuna şüphe ile yaklaşılan türler dahil) 548 tür" ve eklemiş olduğum diğer 7 türün de konsolide edilmesiyle "toplamda 555" tür ile ilgili olarak türlerin literatür ismine ilaveten, toplamda 56 farklı veriyi her tür için bir araya getiren bir çalışmayı "Türkiye Deniz Balıkları" geçmiş dönemde paylaşmıştım.
Bir önceki 555 tür içeren çalışmamın ana referansı özellikle 2002 senesinde yayınlanmış olan "Checklist of the marine fishes of Turkey" ve FishBase 15 Ocak 2015 verilerini esas alıyordu. 2002 Yılında yayınlanan bu çalışma değerli hocalarımız "Murat BİLECENOĞLU, Ertan TAŞKAVAK ve Murat KAYA" imzası taşıyordu. Bloğumuzu ilk açtığım ayda 2014 yılındaki yayınları bloğa yansıtmamın zaman alması nedeniyle 2002 senesinde yayınlanmış olan "Checklist of the marine fishes of Turkey" ve FishBase 15 Ocak 2015 verilerini esas almak durumunda kalmıştım.
Prof. Dr. Murat BİLECENOĞLU' nun önderliğinde yürütülen "Türkiye Deniz Balıkları Güncel Listesi" ile ilgili olarak son çalışma, rapor şeklinde son haliyle 27.05.2014 tarihinde ilgili mercilere sunulmuş, 13.08.2014 tarihinde kabul görmüş, ilk olarak çevrim içi yayım tarihi 10.11.2014 tarihinde gerçekleşmiş ve akabinde 28.11.2014 tarihinde basılmıştır. Fakat verilerin analiz ve konsolide edilmesi, tablolar oluşturulması gibi veri yönetimi gerektiren çalışmaların zaman alması, bloğumuzun yayına başladığı dönemde bu son çalışmayı güncel olarak blog içeriğine yansıtmamıza mani olmuştur. Nihayetinde son çalışmalar da konsolide edilmiş ve blog içeriğimize eklenmiştir.
Prof. Dr. Murat BİLECENOĞLU' nun önderliğinde yürütülen "Türkiye Deniz Balıkları Güncel Listesi" ile ilgili olarak son çalışma, rapor şeklinde son haliyle 27.05.2014 tarihinde ilgili mercilere sunulmuş, 13.08.2014 tarihinde kabul görmüş, ilk olarak çevrim içi yayım tarihi 10.11.2014 tarihinde gerçekleşmiş ve akabinde 28.11.2014 tarihinde basılmıştır. Bu son çalışma yayınlandığı tarihte 512 tür içerir, daha sonda türlerden iki tanesinin "Tripterygion melanurus" ve "Tripterygion minor" aynı tür olarak kabul görmesiyle "Tripterygion melanurum" beraber son çalışma 511 tür üzerinden değerlendirilebilir. Bu son listeye akademik yayın şeklinde buradan ulaşabilirsiniz.
15 Ocak 2015 Tarihi verileriyle oluşturulan bir önceki "555 tür" çalışmalarımın detayı aşağıdaki şekildeydi;
- Tabloda; "Türkiye Deniz Balıkları" "Fishbase veri tabanında; 15 Ocak 2015 İtibariyle ülkemiz denizlerinde kayda geçtiği belirtilen (bir kısmının bulunurluluğuna şüphe ile yaklaşılan türler dahil) 548 tür" ve eklemiş olduğum diğer 7 türün de konsolide edilmesiyle "toplamda 555" tür ile ilgili olarak türlerin literatür ismine ilaveten, toplamda 56 farklı veriyi her tür için bir araya getirmiştim.
- Tabloda; "Türkiye Deniz Balıkları Tür Tanımlama Rehberi" çalışmasını 555 tür içeriğiyle daha önce bloğumuzda yayınlamıştım ve son güncellemeyi 20.05.2015 tarihinde paylaşmıştım.
Ekim 2015 çalışmalarındaki yenilikler neler?
Son yapılan inceleme ve güncel taksonlara göre, 2002 yılında yapılan çalışma içeriği 456 tür, 2014 yılında yapılan çalışma içeriği 511 tür bulundurur. Murat BİLECENOĞLU, Ertan TAŞKAVAK, Savaş MATER, Murat KAYA, Bülent CİHANGİR, Erdoğan ÇİÇEK tarafından yapılan bu çalışmaların derlenmesi, Sinan MAVRUK, Nuri BAŞUSTA, Ünal ERDEM, Baki YOKEŞ ve Cemil TURAN hocalarımızın geçmiş dönemdeki çok değerli araştırmaları ve ismini daha anmamış olduğum birçok araştırmacı akademisyenin çalışmalarını esas alarak konsolide ve güncel bir çalışmayı oluşturabildim.
2014 ve 2015 Yıllarında yapılmış akademik çalışmalar ve literatüre geçen yeni yayınlara binaen güncellenen çalışmalarımın yeni isimleri "Türkiye Deniz Balıkları Literatür Bilgileri V.2" ve "Türkiye Deniz Balıkları Sınıflandırma ve Tür Tanımlama Rehberi" olarak güncellenmiştir.
Bu son çalışmalarda 594 tür ile ilgili olarak literatürel ve görsel bilgileri bulabilirsiniz. Türlerin morfolojik ayrımı ile sınıflandırılmasında kullanılan anahtarlar "Türkiye Denizlerindeki Balıklar ve Morfolojik Ayrım Anahtarları (Fish Identification KEY)" sayfamızda "Türkiye Denizlerindeki Balıklar ve Morfolojik Ayrım Anahtarları" tablosunda belirtilmiştir.
Bu 594 türün tabii ki hepsi sularımızda bulunmuyor, bazıları ile ilgili olarak; kuşkulu kayıt, soyu tükenen türler, hatalı tanımlamalar, hatalı kayıtlar "Fishbase (ve dolayısıyla program ortakları, destekçi üniversiteler ve bazı akademisyenler) tarafından tespit edilmiş ve tanımlanmıştır, bazı güncellemeler hala FishBase üzerinde yapılmamıştır. Diğer yazılı kaynaklardan tespit etmiş olduğum, geçmiş dönemde literatüre giren fakat tekrar çıkartılan, bilimsel ismi (scientific name) güncellenen, ayrıca literatüre girmesi gereken (Spicara flexuosa vb.) türler de eklendiğinde toplamda 594 türlük bir tablo güncellemesi hazırladım.
Eklenen 39 tür ile ilgili görsel çalışmayı aşağıda bulabilirsiniz, ki bu 39 tür konsolide tablolarda da bulunmaktadır. Bu türler arasında "Pisodonophis semicinctus, Stolephorus insularis, Decapterus russelli, Trachurus indicus, Heniochus intermedius, Parupeneus forsskali, Pterois miles ve Cyclichthys spilostylus türleri dikkat çekici türlerdir.
(Son güncelleme 15.10.2015)
Türkiye' de bir ilk olduğunu düşündüğüm bu interaktif tabloların ikinci versiyonları araştırmalarınızda aktif olarak kullanabileceğiniz bir şekilde, tek çatı altında birçok veriyi bulmanızı kolaylaştıracak bir şablonda ve "sıfır veri hatası" ile titizlikle hazırlandı. (İlk jenerasyon tabloların bazıları blog içerisinde 5. versiyona kadar güncellenmişti.)
Üzerinde yaklaşık 8 senedir çalıştığım verilerin bir kısmından oluşan tablolar;
Tablo 1; "Türkiye Deniz Balıkları Literatür Bilgileri V.2" ikinci (2.) versiyon,
Tablo 2/1; "Türkiye Deniz Balıkları Sınıflandırma ve Tür Tanımlama Rehberi (Scientific Name)" ikinci (2.) versiyon,
Tablo 2/2; "Türkiye Deniz Balıkları Sınıflandırma ve Tür Tanımlama Rehberi (Taxonomic)" ikinci (2.) versiyon şeklinde aşağıda paylaşılmıştır, her yıl yeni türler eklenmekte ve/veya listeden çıkmaktadır.
Oldukça zor ve zaman alıcı bir süreç olsa da dönem dönem çeşitli verileri bloğumuza eklemekteyim. Bir önceki "Türkiye Deniz Balıkları" çalışmasında her tür ile ilgili 57 verinin paylaşıldığı bir tablo oluşturulmuştu.
İkinci jenerasyon "Türkiye Deniz Balıkları Literatür Bilgileri V.2" çalışmasında "Türkiye Deniz Balıkları v2" sayfasında her tür ile ilgili 80 ayrı veriye ulaşabilirsiniz. Bu çalışmada ayrıca çeşitli pratik tablolara da ulaşabilirsiniz.
(Son güncelleme 15.10.2015)
Türkiye' de bir ilk olduğunu düşündüğüm bu interaktif tabloların ikinci versiyonları araştırmalarınızda aktif olarak kullanabileceğiniz bir şekilde, tek çatı altında birçok veriyi bulmanızı kolaylaştıracak bir şablonda ve "sıfır veri hatası" ile titizlikle hazırlandı. (İlk jenerasyon tabloların bazıları blog içerisinde 5. versiyona kadar güncellenmişti.)
Şunu özellikle belirtmek istiyorum ki, balıkların yumurtlama dönemleri ve yumurtlama miktarları coğrafik bölgeye göre farklılıklar göstermektedir. Mesela bir tür Marmara' da mart ayında yumurtluyorsa, Ege' de ve Akdeniz' de bu dönem değişebilir, bunu etkileyen unsurlar mevsimsel faktörler, hidrografik değişimler, ters akıntılar, suların biyo canlılığındaki değişimler, su ısısı olarak kabaca düşünülebilir.
Ayrıca bu farklılıklar küçük mesafeli bölgelerde bile olabilir, mesela İstanbul' da yumurtalı yakalanan bir grup tür Kocaeli' de yumurtasız (bu yumurtasız dişi türün muhtemelen daha erken yumurtasını bıraktığı) veya az yumurtalı (bireylerin yumurtlama dönemine daha geç girmiş olabileceğini yada daha düşük yumurta sayısına sahip olabilecek bir biyocoğrafyada beslendiği) tespit edilebilir. Dolayısıyla bu tezin (dönemsel değişikliklerin) haklılığını bu gibi etmenler kanıtlar niteliktedir. Bu konularda yapılmış bilimsel makaleler bulunmaktadır. İşte bu sebeplerle "yumurta sayısı" veya "yumurtlama dönemi" konuları benim çalışmalarımda (bölgesel olabilecek farklılıklar nedeniyle verilere güvenirliği kaybettirmemesi açısından) işlenmemiştir.
Sitemizde verileri paylaşılan türlerin "FishBase Kartlarını" aşağıda bulabilirsiniz.
(Son güncelleme 15.10.2015)
Tablo 1; "Türkiye Deniz Balıkları Literatür Bilgileri V.2" ikinci (2.) versiyon,
Tablo 2/1; "Türkiye Deniz Balıkları Sınıflandırma ve Tür Tanımlama Rehberi (Scientific Name)" ikinci (2.) versiyon,
Tablo 2/2; "Türkiye Deniz Balıkları Sınıflandırma ve Tür Tanımlama Rehberi (Taxonomic)" ikinci (2.) versiyon şeklinde aşağıda paylaşılmıştır, her yıl yeni türler eklenmekte ve/veya listeden çıkmaktadır.
Oldukça zor ve zaman alıcı bir süreç olsa da dönem dönem çeşitli verileri bloğumuza eklemekteyim. Bir önceki "Türkiye Deniz Balıkları" çalışmasında her tür ile ilgili 57 verinin paylaşıldığı bir tablo oluşturulmuştu.
İkinci jenerasyon "Türkiye Deniz Balıkları Literatür Bilgileri V.2" çalışmasında "Türkiye Deniz Balıkları v2" sayfasında her tür ile ilgili 80 ayrı veriye ulaşabilirsiniz. Bu çalışmada ayrıca çeşitli pratik tablolara da ulaşabilirsiniz.
(Son güncelleme 15.10.2015)
Tablo 1
Türkiye Deniz Balıkları Literatür Bilgileri V.2
(Son güncelleme 15.10.2015)
Tablo 2*
Önceki paylaşılan çalışmadan farklı olarak Türkiye' de bir ilk olduğuna inandığım, "Türkiye Deniz Balıkları Tür Tanımlama Rehberi" çalışması 555 tür içeriyor ve aile morfolojisi detayı bulunmuyordu.
2014 ve 2015 Yıllarında yapılmış akademik çalışmalar ve literatüre geçen yeni yayınlara binaen güncellenen çalışmamızın yeni adı "Türkiye Deniz Balıkları Sınıflandırma ve Tür Tanımlama Rehberi" olarak güncellenmiştir. Bu son çalışmada 594 tür ile ilgili olarak görsel ve takson bilgilerini bulabilirsiniz.
Yenilik olarak bu çalışmayı iki farklı şekilde aşağıda görebilirsiniz.
* 2/1 "Bilimsel İsim Sıralı (Scientific)" Bu çalışmada bilimsel ismini bildiğiniz veya öngördüğünüz türü tablodan (alfabetik bilimsel isim sırası sayesinde) kolaylıkla bulabilirsiniz.
* 2/2 "Sınıflandırma Sıralı (Taxonomic)" Bu çalışmada türünü çıkaramadığınız ve/veya bilimsel ismini bildiğiniz veya öngördüğünüz türü "Genel Aile Morfolojisi" çizimini de dikkate alarak tablodan kolaylıkla bulabilir, türü bulamadığınız takdirde de hangi aile mensubu olabileceğini* kolaylıkla kestirebilirsiniz. (*Sularımızda daha önce kayda geçmemiş bir aile mensubu bu çalışmada olmayabilir.) Bu ikinci çalışma aynı aile bireylerinin (ardı ardına sıralanması sayesinde) küçük morfolojik farklılıklarının ortaya çıkmasında oldukça verimli olacaktır.
Tablo 2/1
(Son güncelleme 15.10.2015)
Tablo 2/2
(Son güncelleme 15.10.2015)
İyi araştırmalar,Tablo 2*
Önceki paylaşılan çalışmadan farklı olarak Türkiye' de bir ilk olduğuna inandığım, "Türkiye Deniz Balıkları Tür Tanımlama Rehberi" çalışması 555 tür içeriyor ve aile morfolojisi detayı bulunmuyordu.
2014 ve 2015 Yıllarında yapılmış akademik çalışmalar ve literatüre geçen yeni yayınlara binaen güncellenen çalışmamızın yeni adı "Türkiye Deniz Balıkları Sınıflandırma ve Tür Tanımlama Rehberi" olarak güncellenmiştir. Bu son çalışmada 594 tür ile ilgili olarak görsel ve takson bilgilerini bulabilirsiniz.
Yenilik olarak bu çalışmayı iki farklı şekilde aşağıda görebilirsiniz.
* 2/1 "Bilimsel İsim Sıralı (Scientific)" Bu çalışmada bilimsel ismini bildiğiniz veya öngördüğünüz türü tablodan (alfabetik bilimsel isim sırası sayesinde) kolaylıkla bulabilirsiniz.
* 2/2 "Sınıflandırma Sıralı (Taxonomic)" Bu çalışmada türünü çıkaramadığınız ve/veya bilimsel ismini bildiğiniz veya öngördüğünüz türü "Genel Aile Morfolojisi" çizimini de dikkate alarak tablodan kolaylıkla bulabilir, türü bulamadığınız takdirde de hangi aile mensubu olabileceğini* kolaylıkla kestirebilirsiniz. (*Sularımızda daha önce kayda geçmemiş bir aile mensubu bu çalışmada olmayabilir.) Bu ikinci çalışma aynı aile bireylerinin (ardı ardına sıralanması sayesinde) küçük morfolojik farklılıklarının ortaya çıkmasında oldukça verimli olacaktır.
Tablo 2/1
Türkiye Deniz Balıkları Sınıflandırma ve Tür Tanımlama Rehberi (Scientific Name)
Tablo 2/2
Türkiye Deniz Balıkları Sınıflandırma ve Tür Tanımlama Rehberi (Taxonomic)
Saygılarımla,
Soner ALPAY
